CECHY MAKROSKOPOWE
|
Owocniki o średnicy 0,5-1,5(2,5) cm, kuliste lub owalne w zarysie, często guzowate, czasem zrośnięte. U podstawy owocnika wyraźne wgłębienie, często z niewielką kępką grzybni. Powierzchnia za młodu brudnobiała, potem biało-szara, biało-kremowa, żółtawa do żółto-brązowej w okresie pełnej dojrzałości. Gładka, lśniąca, charakterystycznie woskowata. Perydium na przekroju o ton jaśniejsze. W młodych owocnikach grube, z wiekiem coraz cieńsze, prześwitujące, w owocnikach dojrzałych ukazujące miejscami strukturę gleby. Gleba o budowie komorowej. Komory hymenialne na przekroju owalne, wydłużone, rozchodzące się promieniście od zawsze obecnej u podstawy owocnika, półkolistej, płonnej kolumelli. Gleba w owocnikach niedojrzałych biała, potem kremowa. W pełnym stadium dojrzałości kremowo-brązowa wreszcie rdzawo-brązowa. Warstwa tramy hymenialnej oddzielającej komory wyraźnie widoczna, brudnobiała, szarawa do stadium późnej dojrzałości. Konsystencja owocnika zwarta, sprężysta. Smak lekko gorzkawy, cierpki. Zapach bardzo mocny, nieprzyjemny, odstręczający, przywodzący na myśl zgniłą kapustę lub cebulę.
|
CECHY MIKROSKOPOWE
 Zarodniki H.arenarius
|
Grubość perydium w okazach młodych 200-350 μm, w późniejszym wieku 100-200 μm, w owocnikach w schyłkowym stadium rozwoju nie grubsze niż 70-100 μm. Pseudoparenchymatyczne, zbudowane z grubościennych, zabarwionych na bladożółtawo komórek, o średnicy 10-50 μm. Cienka, marginalna warstwa perydium o grubości 20-50 μm zbudowana z wydłużonych i silnie ścieśnionych, grubościennych komórek. Trama perydialna i hymenialna zbudowane z cienkościennych, hialinowych strzępek o grubości 2-7 μm. Bazydia o średniej wielkości 30-60 x 5-9 μm, w młodych okazach wyraźnie maczugowate, wydłużone, wraz ze wzrostem zarodników wiotczeją, przybierając często cylindryczne kształty, 2-4 zarodnikowe. Bazydia wyraźnie wystają ponad linię mniejszych bazydioli o średnich rozmiarach 10-25 x 7-15 μm. Bazydia i bazydiole cienkościenne, hialinowe. Subhymenium pseudoparenchymatyczne, zbudowane z 2-5 rzędów kulistych, hialinowych komórek o średnicy 10-20 μm. Zarodniki cytrynokształtne, czasem owalne, za młodu hialinowe, potem żółte, wreszcie żółto-brązowe. Szczyt zarodnika – apex – bezbarwny, obły, zaokrąglony czasem płaski 1-3 μm. Wyrostek sterygmalny – apiculus - zwężający się do wewnątrz, 2-5 μm. Zarodniki gęsto pokryte lekko zwężającymi się brodawkami o zaokrąglonych szczytach 0,5-1,5 μm. W zarodnikach we wczesnych fazach dojrzałości można zaobserwować cienką hialinową błonę perysporium, ściśle otaczającą zarodnik. Wielkość zarodników wraz z ornamentacją (9)10-19(21) x 6-12(14) μm, średnio 16 x 10 μm, Q = 1,4-1,7, Qm= 1,6. Brak zarodników anormatywnych.
 |
 |
 |
Perydium |
Komórki perydium |
Hymenium |
|
SIEDLISKO
|
Hymenogaster arenarius nie ma zbyt restrykcyjnych wymagań siedliskowych. Wyrasta we wszelkich typach lasów liściastych i mieszanych, gdzie najczęściej mikoryzuje z gatunkami Corylus, Fagus, Betula, Carpinus, Tilia. Znajdowany w glebach lekko kwaśnych do silnie zasadowych o pH 5,7 do 8,5. Owocniki w licznych grupach tworzą się do 5 cm pod powierzchnią gleby. Preferuje miejsca całkowicie pozbawione roślinności zielnej. Owocniki pojawiają się wczesną wiosną - czasem już w lutym, marcu - i rosną do późnej jesieni. W bezmroźnych latach dojrzałe okazy można zbierać przez cały rok.
|
WYSTĘPOWANIE
|
Hymenogaster arenarius jest gatunkiem częstym. Znany z niemal wszystkich krajów Europy i Ameryki północnej. W Polsce jest gatunkiem pospolitym, mimo to przed 2007 rokiem brak było doniesień o jego występowaniu na obszarze Polski.
Wyżyna Śląska – DF22, Rogoźnik k. Piekar Śląskich, Czerwiec 2007
Wyżyna Krakowsko-Częstochowska DF 66, Babice k. Chrzanowa, Listopad 2007
Beskid Mały – DF 96, Koziniec k. Wadowic, Maj 2008
Wyżyna Śląska – DF02, Psary k. Tarnowskich Gór, Marzec 2009
Wyżyna Śląska – DF51, Chorzów, Marzec 2009
Wyżyna Kielecka – EE 83, Chęciny k. Kielc, Lipiec 2010
Pieniny - EG 34, Szlachtowa k. Szczawnicy, Wrzesień 2011
Wyżyna Krakowsko-Częstochowska – DF67, Alwernia k. Chrzanowa, Październik 2011
Wyżyna Przedborska - DE 59, Dobromierz k. Przedborza, Sierpień 2013
Wyżyna Śląska – DF33, Grodziec k. Będzina, Luty 2014
Wyżyna Krakowsko-Częstochowska – DF 27, Złożeniec k. Smolenia, Maj 2015
Wyżyna Śląska – DE22, Świerklaniec k. Bytomia, Sierpień 2017
Wyżyna Krakowsko-Częstochowska – DF26, Ogrodzieniec k. Zawiercia, Październik 2019
Wyżyna Śląska – DF33, Siemianowice Śląski, Grudzień 2019
|
UWAGI
 Dojrzałe owocniki
|
W obrębie bardzo trudnego do diagnostyki rodzaju H. arenarius jest gatunkiem charakterystycznym, prezentującym klarowny zespół cech pozwalających na poprawne oznaczenie. W niektórych publikacjach H. arenarius jest opisywany jako gatunek wczesnowiosenny, nie tworzących owocników w innych porach roku (Stielow et al. 2011). Nie można się zgodzić z taką tezą. Wczesnowiosenny wzrost sygnalizował jako pierwszy Soehner (Soehner 1962), zaznaczając jednak wyraźnie, że ta obserwacja dotyczy wyłącznie siedlisk parkowych, o niezbyt gęstym zadrzewieniu, braku roślinności zielnej oraz grubej warstwy ściółki. Na stanowiskach o takiej charakterystyce optymalne do wzrostu warunki - temperatura oraz wilgotność gleby – zachodzą w skali roku najwcześniej. Jednak z tych samych powodów, podatne na operację słoneczną siedliska parkowe w późniejszych porach roku są zbyt przegrzane i zbyt przesuszone i kolejne owocniki już na nich nie wyrastają. W siedliskach naturalnych, charakteryzujących się stabilnymi warunkami termicznymi H. arenarius wyrasta przez większą część roku.
|
